نقشه مغزی یا QEEG چیست؟

نقشه مغزی یا QEEG یکی از روش های تشخیصی و پیشگیری بیماری های مغزی می باشد. همانطور که  می دانید بیماری های مغز و اعصاب یکی از پیچیده ترین مشکلات در بدن انسان می باشند. به طوری که تا به امروز بسیاری از مشکلات و نارسایی های سیستم مغز و اعصاب به طور کامل شناسایی نشده است. استفاده از پاراکلینیک و روش های تشخیصی جدید توانسته مرزهای جدیدی را در برابر پزشکان و متخصصان این بیماری ها آشکار کند.

نقشه مغزی یا QEEG چیست؟

نقشه مغزی یا QEEG در واقع یک روش تشخیصی برای شناسایی فیدبک نورون های قسمت های مختلف مغز می باشد. این نقشه توسط یک کلاه دارای سنسور های مخصوص که بر سر بیمار گذاشته می شود ایجاد می شود.  

مزایای تست نقشه مغزی:

با استفاده از روش تشخیصی نقشه مغزی یا QEEG موارد زیر قابل تشخیص و درمان است:

1.     اضطراب: با استفاده از این روش اضطراب زاید و بیش از حد در افراد شناسایی شده  و دلیل آن نیز مشخص می شود. بعد از تهیه نقشه از این اختلال و درمان آن با تهیه نقشه بعدی و مقایسه آن با نقشه قبلی  می توان میزان پیشرفت درمان را مشخص کرد.

2.     اختلال افسردگی: با استفاده از نقشه مغزی یا QEEG شناسایی افسردگی در مراحل ابتدایی امکان پذیر است. با این روش قبل از حاد شدن بیماری افسردگی می توان درجاتی از آن را شناسایی و درمان کرد.

3.     اختلال بیش فعالی و نقص توجه در کودکان:  این اختلال در کودکان در صورتی که سریعا تشخیص و درمان نشود می تواند خسارات جبران ناپذیری به فرد وارد نماید. با این روش هم تشخیص و هم درمان قابل اجراست.

4.     با استفاده از نقشه مغزی یا QEEG بیماری اوتیسم و شدت آن قابل شناسایی می باشد. همچنین میزان اثرگذاری روش ها و مفید بودن درمان های دارویی هم توسط این روش قابل ردیابی می باشد. 

5.     با این روش اختلالات خطرناک و قابل درمانی مانند: اختلال دوقطبی هم قابل شناسایی می باشد. 

6.     همچنین نواقصی مانند: نقص در یادگیری و عدم تمرکز هم قابل تشخیص خواهد بود. با این روش می توان دلایل این اختلالات را نیز تا حدودی شناسایی کرد.

7.     علاوه بر موارد ذکر شده  اختلالات روانی دیگری از جمله وسواس فکری، اختلال در خواب  و غیره نیز توسط این روش قابل تشخیص است.

انواع روش های تست QEEG:

برای تهیه  نقشه مغزی یا QEEG یک پروتکل کلی شامل مراحل زیر انجام می شود:

1.     قرار دادن کلاه مخصوص دارای سنسورها یا الکترود های مخصوص 

2.     استفاده از ژل مخصوص برای برقراری ارتباط راحت  و انتقال سریع امواج 

3.     این روش تشخیصی طی زمانی برابر 10 الی 30 دقیقه انجام می شود. بهتر است فرد در حین این بازه زمانی کمترین فعالیت بدنی را داشته باشد.

انواع روش های انجام تست:

1.     گرفتن  نقشه مغزی یا QEEG در حالت معمولی:  این روش متداول ترین نوع  این تست می باشد. زمان انجام آن تقریبا بین 20 الی 40 دقیقه می باشد. در طول این زمان  فرد باید آرام و بدون تحرک در یک مکان ساکت نشسته و تنها چشمان خود را باز و بسته کرده و نفس عمیق بکشد. در برخی مراکز در انتهای این تست از یک چراغ چشمک زن برای ثبت فعالیت مغزی فرد استفاده می شود.

2.     نقشه برداری مغزی در وضعیت استراحت مغزی یا در حالت خواب: این روش از  نقشه مغزی یا QEEG برای دریافت اطلاعات تخصصی و تکمیلی مورد استفاده قرار میگیرد. این روش در حالت خواب فرد انجام می شود و معمولا برای این روش فرد بهتر است که شب قبل نخوابد تا در حین انجام این تست بتواند خوابش ببرد.

3.     نقشه برداری در حالات مختلف مغزی یا در حین فعالیت: در این روش یک کلاه پرتابل به سر فرد وصل می شود و بنا به تشخیص پزشک نقشه مغزی فرد در طی 1 الی 2 روز رکورد می شود. 

 

انواع روش تفسیر نقشه مغزی:

بعد از تهیه نقشه مغزی یا QEEG تفسیر آن برای شناسایی اختلالات بسیار مهم می باشد. برای اینکه بتوان یک نقشه مغزی به درستی تفسیر شود باید مراحل زیر طی شود:

1.     رکورد EEG که توسط سنسور های قرار گرفته بر روی مغز انجام می شود. 

2.     تفکیک و حذف امواج و نویز های اضافی: امواج و صداهای اضافی  ناشی از حرکات و باز و بسته شدن چشم و صدای قلب و فعالیت عضلات شناسایی و حذف می شوند.

3.     سپس داده های به دست آمده توسط نرم افزار های مخصوص آنالیز شده و شکل و لگاریتم خاصی به خود می گیرند. این لگاریتم  با توجه به  جنس سن و غیره تفسیر شده و در اختیار متخصصان قرار میگیرد.

 

تفسیر نقشه مغزی:

همانطور که اشاره شد قبل از تهیه  نقشه مغزی یا QEEG اطلاعات فرد اعم از سن ، جنس و غیره به دستگاه داده می شود. سپس پس از انجام تست دستگاه مقایسه ای با حالت نرمال مغز فرد و نقشه به دست آمده انجام می دهد که به آن Z scores  می گویند. در این حالت نقاطی که حالت و فعالیت نرمال در مغز دارند با رنگ سبز نشان داده می شوند. اگر فعالیت نقاط مختلف مغز فرد بیشتر از حالت طبیعی باشد با توجه به درجات آن  با  رنگ زرد، نارنجی و قرمز مشخص می شود. اگر فعالیت نقاط خاصی از مغز کمتر از حالت نرمال باشد با رنگ های آبی و بنفش مشخص می شود. 

تفاوت نقشه مغزی با نوار مغز:

تفاوتی که نقشه مغزی یا QEEG با نوار مغزی دارد عبارت است از: 

در هردو این روش ها امواج مغزی ثبت و مورد بررسی قرار میگیرد. اصلی ترین تفاوت بین این دو روش تشخیص نحوه آنالیز و استفاده از داده های به دست آمده است. در الکتروانسفالوگرام استاندارد فعالیت قشر مغز به صورت یک منحنی و موج ثبت می شود. این منحنی و امواج توسط متخصص بررسی شده و تفسیر می شود. در نقشه مغزی این امواج ثبت شده توسط یک برنامه و نرم افزار مخصوص و طی فرایند های پیچیده ریاضی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و در انتها جمع بندی شده و به صورت یک حالت بصری رنگی در اختیار متخصصین این حوزه قرار میگیرد. لازم به ذکر است نحوه گرفتن نقشه مغزی نیاز به تخصص و دقت کافی دارد و در صورت عدم تبحر و تخصص در این خصوص تفاوت فاحشی در نتایج به دست آمده وجود خواهد داشت.